“Blok zinciri nedir?” ve “Blok zinciri kullanım alanları” adlı yazılarımda blok zinciri teknolojisinden bahsetmiştim. Blok zincirinin kullanımında en büyük paya Bitcoin’in sahip olduğundan da bahsetmiştim. Bu yazıda da Bitcoin nedir ve Bitcoin nasıl çalışır değinmeye çalışacağım.
Bitcoin nedir?
Bitcoin 2009’da Amerika’daki konut piyasalarının çökmesiyle gelen ekonomik krizlerin içinden doğmuş dijital bir para birimidir. Satoshi Nakamoto tarafından yazılan 9 sayfalık bir makalenin prensiplerini ele alarak oluşturulmuştur. Ancak Bitcoin’in ve kripto para teknolojisinin mimarı olarak benimsenen bu kişinin hala kimliği bilinmemektedir. Bitcoin’in kullanıcılarına sunduğu vaat daha az işlem ücretiyle çalışan ve ademi merkeziyet sistemine dayanan bir para birimi oluşturmaktır. Ademi merkeziyetle yerel yönetimlerin para üzerindeki güçlerini ellerinden alarak bu gücü insanların eline vermek amaçlanır.
Fiziksel olarak var olmayan bu para birimi, herkesin erişimi olan bir “defterde” kayıt altında tutulur. Bu defterde aynı zamanda bugüne kadar gerçekleşmiş tüm Bitcoin işlemleri yer alır ve bu işlemlerin doğruluğu ve geçerliliği her birine düğüm adı verilen binlerce bilgisayarla sağlanır. Bu konuyu derinlemesine anlamak isterseniz blok zinciri nedir adlı yazımı inceleyebilirsiniz. Bitcoinler herhangi bir banka veya ülke yönetimleri tarafından desteklenmezken, sadece bir kişinin kontrolü altında da değildir. Bitcoin herhangi bir ülkenin resmi bir para birimi olmamasına rağmen, yakın zamanda etrafında oluşan ilgi ve değerinin artması sebebiyle yüzlerce yeni kripto paraların oluşmasında öncü oldu. Bitcoin dışındaki tüm kripto paralara altcoin denir (alternative coin’den gelir).
Bitcoin’i anlamak
Bitcoin, Bitcoin’in kodunun çalıştırıldığı ve blok zincirinin saklandığı bilgisayar toplumundan veya düğümlerden oluşur. Blok zinciri bloklardan oluşan bir topluluk olarak düşünülebilir. Her blok kapasitesi kadar işlemi içinde barındırır. Blok zincirini çalıştıran her düğüm (bilgisayar) içinde işlemleri barındırdığı için Bitcoin kodunu çalıştıran veya çalıştırmayan bir kişi işlemleri canlı olarak izleyebilir ve bu işlem eş zamanlı olarak binlerce düğümde kaydedildiği için kimse sitemi aldatamaz. Bu sistemi aldatmak isteyen bir kişi on binlerce düğümün yüzde 51’inde aynı anda bir değişiklik yapmak zorundadır ve 2020 mayıs ayında düğümlerin 47,000 bilgisayardan oluştuğunu düşünürsek bu biraz imkansızdır.
Bitcoin bir tür kripto paradır. Bitcoin bakiyeleri genel ve özel olmak üzere iki tür anahtar ile saklanırlar. Bu anahtarlar şifreleme algoritmaları tarafından uzun sayı ve harf kombinasyonları şeklinde oluşturulur ve birbirlerine bağlanırlar. Genel anahtar, Bitcoin’lerin gönderilmesi için bir adres olarak kullanılırlar aynı banka hesapları gibi. Özel anahtarlar ise sadece yetkisi olan kişilerin işlemleri yapması için vardırlar. Ancak Bitcoin anahtarları, Bitcoin cüzdanları ile karıştırılmamalıdır. Bitcoin cüzdanları fiziksel veya dijital olabilirler ve Bitcoin ticareti yapmak veya Bitcoin’e sahip olan kişilerin Bitcoin’lerini saklamak için kullanılırlar. Ancak cüzdan terimi biraz kafa karıştırıcı olabilir çünkü Bitcoin aslında asla bir cüzdanda saklanmaz, daima blok zincirinde saklanır.
Bitcoin nasıl çalışır?
Bitcoin anlık ödemeleri kolaylaştırmak üzere peer-to-peer (eşler arası anlamına gelir) teknolojisini kullanan ilk dijital para birimidir. Bitcoin ağına katılan ve yeterli bilgisayar kapasitesine sahip bağımsız kişiler veya kurumlara “nodes (düğümler)” veya “Miners (madenciler)” adı verilir. Madenciler veya blok zinciri kayıtlarını tutan kişiler, Bitcoin işlemlerinin kaydedildiği blok zincirini oluşturmaktan sorumludurlar ve bunu yaparak yeni Bitcoin’lerin oluşmasında rol oynarlar. Bir Bitcoin işlemini oluşturan düğüm oluşan Bitcoin’e sahip olmaya hak kazanır ve verdiği emeğin karşılığını bu şekilde alır. Aynı zamanda bu işlemlerin yapılması için ödenen işlem ücretini de işlemi blok zincirine kaydeden düğüm emeğinin karşılığı olarak alabilir. Bu madenciler ademi merkeziyette para biriminin güvenliğini sağlayan ve geçerliliğini doğrulayan otorite olarak düşünülebilir. Madencilerin kazandığı ve yeni oluşturulan Bitcoin’lerin ne kadar kazanılabileceği zamanla azalır ve toplam 21 milyon adet oluşturulabilecek seviyede bulunur. 2020’in haziran ayında hali hazırda oluşturulmamış olarak bulunan 3 milyon Bitcoin bulunmaktadır.
Bitcoin madenciliğinin sağladığı şey aslında yeni oluşturulan Bitcoin’lerin sirkülasyona katılmasıdır. Genelde Bitcoin madenciliği yeni oluşacak blokların oluşturulması için zorlu matematiksel algoritmaların çözülmesiyle ilişkilidir. Bu bloklar oluşturulduktan sonra blok zincirine eklenirler. Madenciler, yeni işlemleri blok zincirine kaydeder ve bu işlemleri doğrular. Bu blokları zincire ekleyen madencilere verdikleri emek karşılığı olarak Bitcoin verilir ve madencilere verilen bu ödül her 210,000 blokta bir yarıya düşer. 2009’da bir bloğun zincire eklenmesi için ödül 50 Bitcoin, şu an ki ödül ise 12.5 Bitcoin’e düşmüştür. Bitcoin madenciliği için birden fazla donanım bulunmaktadır ancak bazılarının getirdiği kazanç diğerlerine göre daha fazladır. Application spesific integrated circuits (ASIC) adı verilen uygulama için özel geliştirilmiş işlemciler veya işlem kapasitesi yüksek Grafik işlemcileri madencilik için kullanılan en verimli yöntemlerdir.
Bir Bitcoin 100 milyonda 1 olarak kendisinin sekizinci ondalığına kadar bölünebilir ve en küçük Bitcoin birimine Satoshi adı verilir. Eğer gerekirse ve katılımcı düğümler anlaşırsa bir Bitcoin daha fazla parçaya da ayrılabilir.
Kısaca ve en basit haliyle Bitcoin’in çalışma prensibi bu şekildedir. Bitcoin’in hayatımıza katkıları oluşturduğu yeniliklerle çok büyük olabilir. Bir sonraki yazımda Bitcoin’in hayatımız nasıl etkilediğini, finans sektöründe yarattığı yenilikleri ve dünya ekonomisini nasıl etkileyebileceğine de değineceğim.
Berkay Özkan
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.