Kuşaklar arası yoksullaşma, ekonomik eşitsizlik ve fırsat adaletsizliği gibi konular, günümüz toplumlarının en önemli sorunlarından biri haline gelmiştir. Baby boomer kuşağından başlayarak, X kuşağı, Y kuşağı (Millennials) ve Z kuşağı (Gen Z) arasında ekonomik koşulların ve fırsatların nasıl değiştiğini anlamak, bu sorunun çözümü için atılması gereken adımları belirlemek açısından büyük önem taşımaktadır. Bu makalede, çeşitli kaynaklardan derlediğimiz bilgiler ışığında kuşaklar arası yoksullaşmanın sebepleri, etkileri ve olası çözüm önerilerini ele alacağız.
Kuşaklar Arası Ekonomik Durum
Baby Boomer Kuşağı
Baby boomer kuşağı, II. Dünya Savaşı sonrası doğan ve genellikle 1946-1964 yılları arasında doğan kişileri kapsamaktadır. Bu kuşak, ekonomik büyümenin hızlı olduğu ve refah devletinin güçlü olduğu bir dönemde yetişmiştir. Eğitim olanakları genişlemiş, iş piyasası oldukça canlı ve ev sahipliği ulaşılabilir bir durumdaydı. Bu kuşak, genellikle mülk sahibi olabilen ve emeklilik döneminde rahat bir yaşam sürdürebilen bir nesil olarak bilinmektedir.
X Kuşağı
1965-1980 yılları arasında doğan X kuşağı, Baby boomer kuşağının refahını devam ettirmeye çalışmış ancak ekonomik dalgalanmalar ve krizlerle yüzleşmiştir. 1970’lerin petrol krizleri ve 1980’lerin ekonomik durgunlukları, bu kuşağın kariyer başlangıçlarını zorlaştırmıştır. Ancak yine de, teknoloji ve finans sektörlerindeki büyümelerle birlikte, X kuşağı genellikle orta sınıf refahını koruyabilmiştir.
Millennials (Y Kuşağı)
1981-1996 yılları arasında doğan Millennials, ekonomik krizler ve durgunluklarla dolu bir dönemde yetişmişlerdir. 2008 küresel finans krizi, bu kuşağın kariyer başlangıçlarını olumsuz etkilemiş ve işsizlik oranlarını artırmıştır. Artan eğitim maliyetleri, öğrenci kredileri ve konut fiyatlarının hızla yükselmesi, bu kuşağın maddi refahını sağlamasını zorlaştırmıştır. Birçok Millennial, Baby boomer kuşağının sahip olduğu maddi güvenliği ve mülk sahipliğini elde edememektedir.
Z Kuşağı
1997 ve sonrasında doğan Gen Z, teknoloji ile iç içe büyüyen bir nesildir. Ancak, artan ekonomik belirsizlikler, küresel sağlık krizleri ve iklim değişikliği gibi sorunlarla karşı karşıya kalmaktadırlar. Gen Z, iş güvencesi ve uzun vadeli kariyer beklentileri konusunda endişelidir. Ayrıca, eğitim ve sağlık hizmetlerinin maliyetleri de bu kuşağı maddi olarak zorlamaktadır.
Kuşaklar Arası Yoksullaşmanın Sebepleri
Ekonomik Politikalar ve Vergilendirme
Ekonomik politikalar ve vergi sistemleri, kuşaklar arası yoksullaşmada önemli bir rol oynamaktadır. Baby boomer kuşağı döneminde uygulanan düşük vergiler ve güçlü sosyal güvenlik ağları, bu kuşağın maddi refahını sağlamıştır. Ancak, sonraki yıllarda uygulanan neoliberal politikalar, sosyal devlet anlayışının zayıflamasına ve gelir eşitsizliğinin artmasına neden olmuştur.
Emlak ve Konut Piyasası
Konut fiyatlarının hızla artması, Millennials ve Gen Z kuşağının mülk sahibi olmasını zorlaştırmaktadır. Baby boomer kuşağı, düşük faiz oranları ve uygun fiyatlı konutlarla mülk sahibi olabilirken, sonraki kuşaklar yüksek fiyatlar ve sıkı kredi koşulları ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu durum, kuşaklar arası servet transferini olumsuz etkilemektedir.
Özellikle 2021 sonrası aşırı artış gösteren enflasyon, kur artışı, alım gücünün erimesi, konut krizi gibi makro ekonomik sorunlar; genç nüfusun yeni bir hayat kurmasına, iktisadi bir girişimde bulunmasına, evlenmesi veyahut mülk edinmesine engel oluyor. Ekonomik zorluklar gençlerin hareket alanını kısıtlıyor. Bu hareket alanının daralması durumu onların iyi olma hâli, mutluluk düzeyi, yoksulluk/yoksunluk durumu gibi birçok sonuç göstergesine olumsuz anlamda yansıyor.
Emeğin GSYH içindeki payının azaldığı ve emek-sermaye arasında makasın genişlediği Türkiye toplumunda zaten hiç sermayesi ve mülkü olmayan ücretli çalışan genç nüfus ile bir önceki kuşak arasındaki ekonomik eşitsizlik ciddi bir biçimde derinleşiyor. 2010 yılında çalışma hayatına atılmış yeni mezun bir genç İstanbul’da kendi evine çıkıp birikim yapabiliyor, kredi ile ev veya araba alabiliyor veyahut iktisadi ve sosyal hayallerini gerçekleştirebilecek bir ortam bulabiliyorken günümüzde yeni mezun/yeni iş başlamış bir genç değil birikim yapmak İstanbul’da ev tutması için -Mart 2023’de ortalama kira fiyatının 13.075 TL olduğu düşünüldüğünde- maaşının en az %50’sinden fazlasını gözden çıkarması gerekiyor.(ilkeanaliz.net)
Eğitim ve Sağlık Maliyetleri
Artan eğitim ve sağlık maliyetleri, genç kuşakların maddi güvenliğini sağlamasını zorlaştırmaktadır. Baby boomer kuşağı döneminde eğitim ve sağlık hizmetleri daha ulaşılabilir ve uygun maliyetliyken, günümüzde bu hizmetlerin maliyeti hızla artmıştır. Öğrenci kredileri ve sağlık harcamaları, genç kuşakların borç yükünü artırmakta ve maddi refahlarını olumsuz etkilemektedir.
İş Piyasası ve İstihdam
Teknolojik gelişmeler ve küreselleşme, iş piyasasını önemli ölçüde değiştirmiştir. Otomasyon ve dijitalleşme, birçok geleneksel işin kaybolmasına ve yeni işlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Ancak, bu yeni işlerin çoğu güvencesiz ve düşük ücretli pozisyonlardır. Bu durum, genç kuşakların iş güvencesi ve kariyer beklentilerini olumsuz etkilemektedir.
İş dünyasının toplum üzerindeki etkisi son beş yıldır azalmaya devam etmesine rağmen Y (%47) ve Z (%48) kuşaklarının neredeyse yarısı hala iş dünyasının toplum üzerinde pozitif bir etki yarattığını düşünüyor. Bu oranlar, bu araştırma 2012’de başladığından bu yana ilk kez %50’nin altına düştü. Y kuşağının %62’si işletmelerin “para kazanmak dışında başka bir amacı olmadığı” konusunda hemfikir oldu. Yine de bu rakam 2020’ye göre biraz daha düşük (%4 daha az). İş sadakati 2020’deki zirvesini kaybett i. 2020’yle karşılaştırıldığında ( Y:Y:%31 ve Z:Z:%50) Y ve Z kuşağından daha fazla kişi Y: %36 ve Z: %53) iki yıl içinde işvereninin yanından ayrılmak istiyor. (Deloitte 2021 Y ve Z kuşağı araştırması)
Kuşaklar Arası Yoksullaşmanın Etkileri
Gelir ve Servet Eşitsizliği
Kuşaklar arası yoksullaşma, gelir ve servet eşitsizliğini artırmaktadır. Baby boomer kuşağı, önemli ölçüde servet biriktirebilirken, Millennials ve Gen Z kuşağı bu serveti elde etmekte zorlanmaktadır. Bu durum, toplumsal huzursuzluğa ve kuşaklar arası çatışmalara yol açmaktadır.
Net asgari ücret ile KYK burs artışı mukayese edildiğinde; KYK bursunun asgari ücrete oranı 2005–2015 arasında dalgalı bir seyir izlemesine rağmen 2015 sonrası sürekli azalıyor. Buna ek olarak asgari ücret 2005–2018 arasında KYK bursunun 3 katı iken bu oran 2019–2021 arasında 4, 2022 Ocak’ta 5, 2022 Temmuz sonrasında ise 6 katına çıkarak devletin yasal olarak işçilere hak gördüğü ödenecek en düşük ücret seviyesi ile üniversite öğrencisinin ihtiyaçlarını karşılayabileceğini düşündüğü KYK bursu arasındaki makasın son beş yılda giderek açıldığını görülüyor. (İlkeanaliz.net)
Sosyal ve Psikolojik Etkiler
Ekonomik belirsizlik ve maddi güvensizlik, genç kuşaklar üzerinde önemli sosyal ve psikolojik etkiler yaratmaktadır. Yüksek borç yükü, işsizlik ve geleceğe dair belirsizlik, genç kuşaklarda stres, anksiyete ve depresyon gibi sorunlara yol açmaktadır.
Çözüm Önerileri
Adil Vergilendirme ve Sosyal Güvenlik
Adil ve progresif bir vergi sistemi, gelir ve servet eşitsizliğini azaltmak için önemli bir adımdır. Ayrıca, güçlü bir sosyal güvenlik ağı, ekonomik belirsizliklere karşı koruma sağlayarak kuşaklar arası yoksullaşmayı azaltabilir.
Uygun Fiyatlı Konut Politikaları
Konut piyasasında uygun fiyatlı konutların artırılması, genç kuşakların mülk sahibi olmasını kolaylaştırabilir. Devlet destekli konut projeleri ve düşük faizli konut kredileri, bu konuda atılabilecek adımlar arasındadır.
Eğitim ve Sağlık Hizmetlerine Erişim
Eğitim ve sağlık hizmetlerinin daha ulaşılabilir ve uygun maliyetli hale getirilmesi, genç kuşakların maddi güvenliğini artırabilir. Devlet destekli burslar, düşük faizli öğrenci kredileri ve uygun maliyetli sağlık hizmetleri, bu konuda atılabilecek adımlar arasındadır.
İstihdam Politikaları
İstihdam politikalarının, genç kuşakların iş güvencesini ve kariyer beklentilerini artıracak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Teknolojik gelişmelerin ve dijitalleşmenin getirdiği değişimlere uyum sağlayacak eğitim programları ve iş güvencesi sağlayan politikalar, bu konuda atılabilecek adımlar arasındadır.
Kuşaklar arası yoksullaşma, ekonomik eşitsizlik ve fırsat adaletsizliği gibi konular, günümüz toplumlarının çözmesi gereken önemli sorunlar arasında yer almaktadır. Baby boomer kuşağından başlayarak, X kuşağı, Millennials ve Gen Z kuşağı arasında ekonomik koşulların ve fırsatların nasıl değiştiğini anlamak, bu sorunun çözümü için atılması gereken adımları belirlemek açısından büyük önem taşımaktadır. Adil vergilendirme, uygun fiyatlı konut politikaları, eğitim ve sağlık hizmetlerine erişim ve istihdam politikalarının düzenlenmesi gibi adımlar, kuşaklar arası yoksullaşmayı azaltabilir ve toplumsal refahı artırabilir.
Konuyla ilgili daha fazla bilgi almak için aşağıdaki yazıları inceleyebilirsiniz.
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.