Avrupa’da Büyük Çaplı Elektrik Kesintisi İspanya, Portekiz ve Fransa Etkilendi

28 Nisan 2025 Pazartesi günü, İspanya ve Portekiz genelinde milyonlarca insanı etkileyen geniş çaplı bir elektrik kesintisi yaşandı. İber Yarımadası’nı neredeyse tamamen karanlıkta bırakan bu kesinti nedeniyle ulaşım durma noktasına geldi, uçuşlar iptal edildi ve hastaneler rutin işlemleri askıya almak zorunda kaldı​. İspanya İçişleri Bakanlığı ülke çapında acil durum ilan ederek asayişi sağlamak için 30 bin polisi görevlendirdi; Portekiz hükümeti de acil durum kabine toplantısıyla kriz yönetimine geçti​. Avrupa’da bu ölçekte elektrik kesintileri son derece nadir görüldüğünden olay, yetkilileri ve uzmanları nedenler konusunda kapsamlı bir araştırmaya sevk etti​.

Kesintinin Başlangıcı ve Kapsamı

Kesinti, 28 Nisan 2025 öğle saatlerinde aniden başladı. Portekiz şebeke işletmecisi REN’in bildirimine göre elektrik arzı 11:33’te (Batı Avrupa Yaz Saati) ülke genelinde kesildi​. Dakikalar içinde İspanya’da da 12:38 itibarıyla tüm ulusal elektrik sistemi çöktü​. Bu “el cero” (İspanyol enerji jargonunda “sıfır noktası”) olarak anılan durum, İspanya’nın başkenti Madrid, Barselona gibi metropollerinden Portekiz’in Lizbon ve Porto gibi büyük şehirlerine kadar geniş bir coğrafyada elektriklerin tamamen gitmesine yol açtı. Komşu Andorra ile Fransa’nın İspanya sınırındaki bazı bölgeleri de kesintiden kısa süreli olarak etkilendi​. Kesinti Avrupa elektrik şebekesinin geri kalanına sıçramadan büyük ölçüde İber Yarımadası’yla sınırlı kaldı.

Elektrik kesintisi sonrasında ilk saatlerde hayat adeta durdu. İspanya’nın ulusal demiryolu şirketi Renfe, 12:30 civarında tüm tren seferlerinin ülke çapında durduğunu duyurdu​. Madrid Barajas ve Barselona El Prat dahil büyük havalimanlarında enerji kesintisi nedeniyle uçuşlar askıya alındı, terminal binaları karanlığa büründü​. Portekiz’de de Lizbon’daki Humberto Delgado Havalimanı elektrik olmayınca trafiğe kapandı. Trafik ışıklarının çalışmaması her iki ülkenin büyük şehirlerinde kaosa yol açtı; Madrid’de kavşaklarda vatandaşlar trafik akışını el yordamıyla yönetmeye çalıştı​. İletişim altyapısı da aksadı: Cep telefonu şebekelerinde ve internette ciddi kesintiler yaşandı, elektronik ödeme sistemleri devre dışı kaldı​ İspanya genelinde internet trafiği, bir önceki haftaya kıyasla %80 oranında düşerken, Portekiz’de bu oran %90’ı buldu​.

Kesintinin etkileri öğleden sonraki saatlere dek sürdü. İber Yarımadası elektrik şebekesinin tamamen çökmesinin ardından, kademeli yeniden besleme süreci devreye alındı​. Yaklaşık bir saat sonra, ilk toparlanma haberleri gelmeye başladı: Fransa ve Fas ile mevcut enterkonektörlerden sağlanan destek sayesinde İspanya’nın kuzey (Bask Bölgesi) ve güney bölgelerine öğleden sonra kısmen elektrik verilebildi​. Akşam saatlerinde Barselona ve çevresiyle Portekiz’in başkenti Lizbon’un merkezine de enerji akışı yeniden sağlandı​. İspanya ulusal şebeke operatörü REE, pazartesi geç saatlerde ülke elektriğinin %61’inin yeniden hizmete alındığını açıkladı​. Portekiz tarafında da REN, 89 yüksek gerilim trafo merkezinden 85’inin çalışır duruma getirildiğini duyurdu​ Yeniden elektrik verme işlemleri, şebekede yeni bir dengesizlik yaratmamak adına dikkatle ve bölge bölge uygulandı. Gece yarısından sonra, 29 Nisan sabahına girilirken İspanya ve Portekiz’de elektrik arzı büyük ölçüde normale dönmüş ve her iki ülkedeki hanelerin neredeyse tamamına enerji akışı tekrar sağlanmıştı​.

Teknik Altyapı ve Şebeke Problemleri

Yetkililer ve uzmanlar, böylesine kapsamlı bir çöküşün teknik nedenlerini anlamak için yoğun araştırmalara başladı. İlk bulgular, İber Yarımadası elektrik şebekesinin Avrupa kıta şebekesinden koparak ada moduna düşmesi ve iç dengelerini koruyamaması üzerine odaklanıyor. İspanya Başbakanı Pedro Sánchez, kesintinin meydana geldiği an ülkenin 5 saniye içinde 15 GW’lık üretim kaybına uğradığını, bunun İspanya’nın toplam elektrik talebinin yaklaşık %60’ına eşdeğer olduğunu açıkladı​. Bu ani ve devasa dengesizlik, şebeke frekansını standart 50 Hz seviyesinin altına düşürdü. Uzmanlar, frekanstaki sert düşüşün zincirleme biçimde enerji santrallerinin kendini korumaya alarak devreden çıkmasına yol açtığını belirtiyor. Nitekim frekans düşüşü sonucunda Fransa’da bile bazı santraller otomatik olarak şebekeden ayrıldı ve bu durum sorunun büyümesine katkı sağladı.

İspanya elektrik iletim operatörü Red Eléctrica de España (REE), olayın tetikleyicisi olarak Fransa ile arasındaki uluslararası iletim hattında meydana gelen bir bağlantı kopukluğunu işaret etti. REE Direktörü Eduardo Prieto, şebekede “çok güçlü bir elektriksel salınım” yaşandığını ve bunun sonucunda İspanya ile Fransa şebekelerinin senkronizasyonunun koptuğunu, İberya adasının Avrupa sisteminden ayrılmasıyla da İspanya-Portekiz elektrik ağının 12:38’de topluca çöktüğünü ifade etti​. Prieto’ya göre İspanya’nın Fransa bağlantısındaki arıza, Avrupa şebekelerinin tolere edebileceği sınırların ötesinde bir yük kaybına yol açarak domino etkisini başlattı​. İspanyol ve Fransız şebekelerinin ayrılması, İber yarımadasının ana kara Avrupa’sından elektrik desteği alamamasına neden oldu ve iç dengesi bozulan İspanya elektrik sistemi anında çöküşe sürüklendi​. Bu esnada Fransa’nın güneyindeki bazı bölgelerde de kısa süreli kesintiler yaşandığı, Fransa iletim şirketi RTE’nin kuzey İspanya’ya acil destek amacıyla 700 MW civarında güç iletimi sağladığı açıklandı​.

Portekiz iletim operatörü REN de benzer şekilde, kesintinin kaynağını İspanya’daki şebeke kararsızlığına bağladı. REN Yönetim Kurulu Üyesi João Conceição, İspanya elektrik sisteminde meydana gelen “çok büyük bir voltaj salınımının” dalga etkisiyle Portekiz sistemine de sirayet etmiş olabileceğini belirtti​. Conceição, kesin sebebin tespitinin henüz erken olduğunu vurgulayarak “Bin bir sebep olabilir, değerlendirmek için henüz erken” ifadelerini kullandı​. Bu açıklamalar, teknik olarak olayın enterkonekte şebekedeki bir kararsızlık ve denge kaybı sonucu tetiklendiğine işaret ediyor. Avrupa Birliği enerji uzmanları da, sınırlı sayıda hatla ana kıta şebekesine bağlı bir “enerji adası” olan İberya sisteminin böyle bir şoka maruz kaldığında dengeyi sağlayamayarak tüm üretim birimlerinin ardı sıra devreden çıkmasına neden olduğunu değerlendiriyor. Bu durum, 2003’te İtalya’da yaşanan ulusal çaplı kesinti veya 2006’da Almanya kaynaklı Avrupa çapında kesinti gibi geçmiş olaylarla karşılaştırılıyor; ancak İspanya-Portekiz kesintisinin, büyüklüğü itibarıyla son yıllarda Avrupa’da görülen en ciddi şebeke arızalarından biri olduğu vurgulanıyor​.

“Nadir” Doğa Olayı İddiası ve Dış Etkenler

Kesintinin hemen ardından, teknik arızanın ardındaki olası doğal veya çevresel etkenler de tartışmaya açıldı. Portekiz Başbakanı Luís Montenegro, ilk bilgilere dayanarak sorunun Portekiz kaynaklı olmadığını, İspanya içinden kaynaklandığını açıkladı. Ardından bazı çevrelerde ortaya atılan bir görüş, olağandışı bir atmosferik olayın şebekede dengesizliğe yol açmış olabileceği yönündeydi. REN tarafından uluslararası basınla paylaşılan bir değerlendirmede, İspanya’nın iç kesimlerindeki aşırı sıcaklık dalgalanmalarının 400 kV’luk çok yüksek gerilim iletim hatlarında alışılmadık salınımlara (titreşimlere) neden olduğu, bu “atmosferik kökenli endüklenmiş titreşim” fenomeninin de elektrik sistemleri arasında senkronizasyon hatalarını tetikleyerek zincirleme kesintiye yol açtığı öne sürüldü​. Bu açıklamada, uç sıcaklık farklarının iletim hatları üzerinde mekanik ve elektriksel parametreleri değiştirebildiği, bunun sonucunda şebeke frekansında dengesizlik oluşabildiği belirtildi​. Gerçekten de enerji sektöründe, özellikle uzun iletim hatlarında şiddetli rüzgâr, ani ısı değişimleri gibi dış koşulların hatlara ekstra salınım yükü bindirerek koruma sistemlerini harekete geçirebileceği bilinen bir durumdur. Ancak, böylesi bir etkinin bu ölçekte bir kesintiye yol açması son derece nadir görülür. Uzmanlar, “endüklenmiş atmosferik titreşim” denilen bu olgunun literatürde mevcut olduğunu ama İberya kesintisinin kesin nedeni olarak teyit edilebilmesi için çok dikkatli analiz gerektiğini belirtiyor.

Öte yandan, kesintinin hemen ardından çeşitli medya organlarında ortaya çıkan bir diğer iddia ise Fransa’nın güneyinde iletim hatlarına zarar veren bir orman yangını olduğu yönündeydi. Bazı haberlerde, Fransa’nın güneybatısındaki Mont Alaric bölgesinde çıkan bir yangının Perpignan ile Narbonne arasındaki çok yüksek gerilim hattını tahrip etmesi sonucu İspanya-Portekiz kesintisinin başladığı öne sürüldü​. Ancak bu iddianın kısa sürede asılsız olduğu anlaşıldı. Fransız şebeke operatörü RTE, X platformundaki resmi hesabından yaptığı açıklamada kesintinin nedeninin henüz belirlenmediğini, Alaric tepesinde herhangi bir yangın kaydedilmediğini duyurdu ve basında dolaşan bu bilginin “yanlış” olduğunu vurguladı. Nitekim Portekizli yetkililer de Verificat adlı doğrulama platformuna, REN’in kesintiyle ilgili henüz kamuoyuna bir neden açıklamadığını ve Mont Alaric yangını haberinin 2021 yılına ait eski bir olayla karıştırıldığını ifade ettiler​. Temmuz 2021’de aynı bölgede meydana gelen bir yangın sırasında ilgili iletim hattında sorun yaşandığına dair haberler bulunduğu, 2025’teki kesintiyle bu eski olayın yanlış şekilde ilişkilendirildiği ortaya çıktı.

Özetle, harici fiziksel etkenler konusunda net bir bulgu olmamakla birlikte, aşırı hava koşulları ve çevresel faktörlerin şebeke dengesini etkileyen bir tetikleyici unsur olabileceği değerlendiriliyor. Ancak Portekizli ve İspanyol resmi kaynaklar, kesin nedenin tespiti için kapsamlı teknik inceleme gerektiğini ve nihai sonuca henüz varılmadığını altını çiziyor​. Bu süreçte yanıltıcı bilgiler de dolaşıma girdiğinden, resmi makamlar dikkatli açıklamalar yaparak spekülasyonlara karşı uyardılar. Kesintinin nihai raporunun, ENTSO-E (Avrupa Elektrik İletim Sistemi Operatörleri Ağı) koordinasyonunda yürütülen detaylı analizler sonrasında açıklanması bekleniyor.

Siber Saldırı ve Sabotaj İhtimaline Dair Değerlendirmeler

Böylesine geniş bir elektrik kesintisi yaşanınca, akıllara gelen bir diğer olasılık da siber saldırı veya kasıtlı sabotaj senaryoları oldu. Özellikle son yıllarda kritik altyapılara yönelik siber tehditlerin artması ve İspanya’nın uluslararası politikalardaki konumu nedeniyle hedef olabileceği düşüncesi, kamuoyunda endişe yarattı. Kesintinin ilk saatlerinde İspanya hükümetinden ismi açıklanmayan bir yetkili, “hiçbir ihtimalin göz ardı edilmediğini, siber saldırı dahil her olasılığın araştırıldığını” belirtti​. Madrid’de kriz komitesi toplanırken, İspanya ordusuna bağlı Ortak Siber Uzay Komutanlığı ve Ulusal Kriptoloji Merkezi olayı incelemeye başladı​. Hatta Başbakan Pedro Sánchez, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ile görüşerek durumu değerlendirdiğini açıkladı​. Tüm bu adımlar, olası bir dış müdahale ihtimalinin ciddiyetle ele alındığını gösteriyordu.

Ancak ilerleyen saatlerde resmi açıklamalar, saldırı şüphesinin zayıf olduğunu ortaya koydu. Portekiz Başbakanı Luís Montenegro, kesintide siber saldırı emaresi olmadığını net bir dille ifade etti. Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Teresa Ribera da Brüksel’den yaptığı açıklamada, “sabotaj ya da siber saldırı olduğuna dair elimizde hiçbir veri yok” diyerek bu senaryonun desteklenmediğini belirtti​. Aynı şekilde, eski Portekiz Başbakanı ve Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, “bir siber saldırı olduğuna dair kanıt yok” diyerek dikkatlerin başka nedenlere odaklanması gerektiğini vurguladı​. Portekiz Ulusal Siber Güvenlik Merkezi (CNCS) de 28 Nisan öğleden sonra yaptığı açıklamada, “şu ana dek elektrik şebekesindeki arızayı açıklayabilecek herhangi bir siber saldırı belirtisi saptanmadığını” duyurdu​.

Güvenlik birimleri yine de ihtiyatı elden bırakmadı. İspanya’da kritik tesisler ve iletişim altyapıları yakından izlenmeye devam etti. Ülkede kolluk kuvvetlerinden 30 bin personel olası asayiş sorunlarına karşı sokaklarda görevlendirilirken, ekstra yedek birlikler de hazırda bekletildi. Neyse ki, kesinti sırasında herhangi bir ciddi güvenlik olayı yaşanmadığı ve düzenin büyük ölçüde korunduğu açıklandı​. Sonuç olarak, siber saldırı ihtimali teknik ve istihbari incelemelerle resmen yalanlanmasa da (soruşturma tamamlanana dek tüm olasılıklar açık tutuluyor), şu ana kadarki bulgular kesintinin arkasında kötü niyetli bir eylem olduğuna dair bir kanıt sunmadı. Uzmanlar, bu tür büyük elektrik kesintilerinin genellikle birden fazla teknik ve operasyonel faktörün talihsiz bir bileşimi sonucu doğduğunu, dolayısıyla İberya kesintisinin de büyük ihtimalle iç sistem arızaları ve dış çevresel koşulların etkileşimiyle açıklanabileceğini belirtiyor.

Acil Durum Yönetimi ve Uluslararası Koordinasyon

Elektrik kesintisinin hemen ardından İspanya ve Portekiz hükümetleri acil durum yönetimi mekanizmalarını devreye soktu. İki ülkenin enerji bakanlıkları ve iletim operatörleri sürekli temas halinde çalışarak şebekenin yeniden ayağa kaldırılması için gereken adımları koordine etti​. İspanya’da ulusal güvenlik konseyi toplandı, başbakan Sanchez halka sükûnetlerini korumaları ve mümkünse evlerinde kalmaları çağrısı yaptı​. Telefon ve internet şebekelerinde yaşanan aksamalar nedeniyle vatandaşlardan gereksiz arama yapmamaları, hatları meşgul etmemeleri istendi​. Portekiz’de de Başbakan Montenegro, kesintinin beklenmedik ve dış kaynaklı olduğunu belirterek Lizbon yakınlarındaki REN operasyon merkezine geçerek çalışmaları bizzat yerinde takip etti.

Her iki ülkenin sistem operatörleri, ENTSO-E’nin acil durum protokollerine uygun şekilde komşu ülkelerden destek talep etti. Fransa üzerinden kuzey İspanya’ya ve Fas (Fas Ulusal Elektrik Ofisi) üzerinden güney İspanya’ya elektrik transferi yapılarak şebekenin kritik kısımlarına can suyu sağlandı​. Bu sayede adım adım bölgelerin elektriği geri gelirken, şebeke frekansı ve gerilim değerleri de istikrara kavuşmaya başladı. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, olayla ilgili olarak İspanya Başbakanı ile görüştüğünü ve AB’nin hızlı elektrik tedariki ve teknik destek konusunda koordinasyon sağladığını açıkladı​. Brüksel, Avrupa Elektrik Koordinasyon Grubu üzerinden gerektiğinde daha fazla yardım için hazırlık yapıldığını duyurdu.

Kriz yönetimi sürecinde, acil hizmetlerin sürekliliği öncelikli gündem oldu. Hastaneler, polis ve itfaiye teşkilatları gibi kritik kurumların jenaratör ve yedek güç sistemleri devreye alındı​. İspanya Sağlık Bakanlığı, ülke genelindeki hastanelerle sürekli iletişim halinde olduklarını ve tüm hastanelerde acil durum güç kaynaklarının aktif olduğunu bildirdi. Bu sayede yoğun bakım üniteleri ve acil servisler kesintiden etkilenmeden hizmet verebildi. Demiryolu şirketleri, metro idareleri ve havalimanı otoriteleri mahsur kalan yolcuların tahliyesi için güvenlik birimleriyle eşgüdümlü çalıştı. İspanya genelinde yaklaşık 35 bin yolcu elektriksiz kalan trenlerden güvenli şekilde indirilerek istasyonlara taşındı, ücra bölgelerde rayda kalan 11 trenin yolcularına ise destek ekipleri ulaştırıldı. Metro sistemlerinde ve asansörlerde mahsur kalan çok sayıda insan, itfaiye ekiplerinin çabalarıyla kurtarıldı. Madrid Belediyesi, sokak aydınlatmalarının saatler ilerledikçe hâlâ tam olarak devreye girememesi üzerine akşam vatandaşlara mümkünse evlerinde kalmaları tavsiyesini yineledi​.

Kamu düzenini sağlamak için İspanyol hükümeti, ulusal polis ve jandarma (Guardia Civil) birimlerinden 30 bin personeli sahada görevlendirdiğini duyurdu​. Bu birimler trafik akışını düzenlemek, stratejik noktaları korumak ve halka yardımcı olmak için çalıştı. Portekiz’de de Ulusal Cumhuriyet Muhafızları (GNR) ve polis ülke genelinde kritik kavşaklarda ve tesislerde nöbet tuttu. Gün sonunda İspanya hükümet sözcüsü, kaotik duruma rağmen kayda değer bir asayiş sorunu yaşanmadığını ve sürecin büyük ölçüde kontrollü götürüldüğünü açıkladı​.

Toplumsal Yaşam Üzerindeki Etkiler

Elektrik kesintisi, toplumsal yaşamı derinden etkileyerek günlük rutini aksattı. Özellikle ulaşım alanında büyük aksamalar meydana geldi. İspanya ve Portekiz’in tüm büyük kentlerinde metro ağları durdu; Madrid, Barselona, Lizbon ve Porto’da metro seferleri elektrik yokluğu nedeniyle saatlerce yapılamadı​. Metro tünellerinde ve vagonlarda kalan yolcular karanlıkta beklemek zorunda kaldılar, bir kısmı acil durum merdivenlerinden yürüyerek tahliye edildi. Şehirlerarası trenler de aniden durdu: İspanya’nın Avrupa’nın en yoğun yüksek hızlı tren hatları (AVE) üzerinde Madrid-Barcelona, Madrid-Valencia, Madrid-Endülüs hatlarındaki ekspres trenler çeşitli noktalarda ray üzerinde kalakaldı​. Bu durum binlerce yolcunun saatlerce yolda mahsur kalmasına yol açtı. İspanya Ulaştırma Bakanlığı, kesinti sırasında trenlerde kalan tüm yolcuların güvenle tahliye edildiğini ve kimsenin ciddi bir sağlık sorunu yaşamadığını bildirdi. Portekiz’de ise ilginç bir tesadüf olarak aynı gün demiryollarında grev olduğu için çoğu tren zaten seferde değildi; bu nedenle demiryolu kesintiden fiilen etkilenmemiş oldu​.

Havayolu ulaşımı da kesintiden payını aldı. İspanya ve Portekiz’deki birçok havalimanında elektrik kesilince yer hizmetleri durdu, radar ve yaklaştırma sistemleri kesinti sonrası devreye giren yedek güçle sınırlı kapasitede çalıştı. Madrid Barajas Havalimanı bir süre tüm uçuşlara kapandı; gelen uçaklar diğer şehirlere yönlendirildi, kalkış yapması gereken uçuşlar ise ertelendi. Lizbon Havalimanı’nda da benzer şekilde birçok uçuş iptal edildi. İlk belirlemelere göre kesinti gününde 200’den fazla uçuş iptal oldu veya önemli ölçüde rötar yaptı​. Özellikle Lizbon çıkışlı TAP Portugal seferleri ve Madrid çıkışlı Latin Amerika uçuşları etkilendi. Bazı havayolları (örn. British Airways, easyJet) İngiltere-İberya hatlarında sefer iptallerine gitti​. Uçuşu iptal olan veya havalimanında kalan yolcular terminal binalarındaki karanlık ve sistem kesintileri nedeniyle zorluk yaşadılar; havaalanlarında yedek jeneratörler devreye alınsa da bilet sistemleri ve bagaj işlemleri aksadı. Karayollarında ise trafik ışıklarının sönmesi büyük kent merkezlerinde trafik sıkışıklığı ve kazalar riskini artırdı​. Madrid ve Lizbon’da öğle saatlerinde sinyalizasyon olmadığından kavşaklarda kaos oluştu; birçok noktada gönüllüler veya polis memurları reflektörlü yelek giyerek araç trafiğini el işaretleriyle yönlendirmeye çalıştı​.

Sağlık hizmetleri kesintiden doğrudan etkilense de acil durum planları sayesinde en kritik alanlarda hizmet devam etti. İspanya’nın Madrid ve Katalonya bölgelerindeki hastaneler, elektriksiz kalınca acil olmayan muayene ve ameliyatları erteledi, ancak yoğun bakım ve ameliyathane gibi birimlerde mevcut jeneratörlerini devreye alarak kritik hastalara kesintisiz bakım sağladı​. Sağlık Bakanlığı, ülkedeki tüm hastanelerin yedek enerji kaynaklarının çalışır durumda olduğunu ve koordine şekilde takviye yakıt ikmali yapıldığını duyurdu​. Portekiz’de de benzer şekilde hastanelerde temel hizmetler harici faaliyetler durduruldu, ambulanslar öncelikli yakıt ikmali ve telsiz haberleşme moduna geçirildi. Eczaneler ve tıbbi cihaz şirketleri gibi sağlık sektörünün diğer unsurları da kesintiden etkilendi; kimi eczaneler POS cihazları çalışmadığı için sadece nakit kabul ederek hizmet verebildi.

İletişim ve internet altyapısı, modern yaşamın vazgeçilmezi olarak, kesintinin en çok hissedildiği alanlardan biriydi. Elektrik olmadığında baz istasyonlarının pil/yedek gücü sınırlı süre çalışabildiği için cep telefonu kapsaması birçok bölgede zayıfladı veya tamamen kesildi. İspanya ve Portekiz’de dijital iletişim hacmi %80-90 oranında düştü; Cloudflare Radar verilerine göre ülkelerin internet trafiği neredeyse yok denecek seviyelere geriledi​. Bu durum, internet üzerinden çalışan hizmetleri (e-posta, mesajlaşma, bulut tabanlı uygulamalar) devre dışı bıraktı. ATM’ler ve kredi kartı terminalleri büyük ölçüde kullanılamaz hale geldi; Madrid ve Lizbon’da bankamatik ekranlarının karardığı, insanların nakit para çekmek için ATM’ler önünde kuyruklar oluşturduğu rapor edildi​. Elektronik ödeme sistemlerinin çökmesi, birçok kişinin günlük alışverişini dahi zorlaştırdı. Bazı mağazalar müşterilerden sadece nakit ödeme alabildi veya tamamen kepenk kapatmak durumunda kaldı.

Toplumun geniş kesimleri için bu kesinti, gündelik yaşamda ciddi aksamalara yol açtı. Çoğu iş yeri ve ofis elektrik yokluğu nedeniyle çalışanlarını eve gönderdi; okullar bazı bölgelerde öğleden sonra tatil edildi. Evlerinde elektrik kesintisine hazırlıksız yakalanan insanlar özellikle akşam saatlerinde zorluk çektiler: Aydınlatma, ısınma/soğutma ve pişirme gibi temel ihtiyaçlar karşılanamadı. İspanya’da birçok kişi işi gücü bırakıp erken paydos ederek sokaklarda, park ve meydanlarda toplanıp vakit geçirdi; kimi mahallelerde akşam karanlığında mum ışığında toplanarak durumu komşularıyla birlikte idare etmeye çalıştıkları görüldü​. Market ve süpermarketler de kesintiden etkilendi. İspanya’da ulusal zincir marketler (örn. Lidl) ve IKEA gibi büyük mağazalar geçici olarak kapandı​. Bazı şehirlerde halk, elektriklerin ne zaman geleceğini bilemediği için alışverişe akın ederek mum, pil, su, konserve yiyecek gibi ürünler stoklamaya çalıştı; bu da market kasalarında uzun kuyruklara ve kimi rafların boşalmasına yol açtı​.

Sosyal hayatın renkli bir parçası olan etkinlikler de kesintiden nasibini aldı. Madrid’de o gün devam eden uluslararası tenis turnuvası Madrid Open, kortlardaki ışıklar sönünce maçları durdurup seyircileri tahliye etmek zorunda kaldı​. Binlerce tenis izleyicisi karanlıkta kalarak organizasyon alanını terk etti. İspanya genelinde akşam oynanması planlanan futbol maçları da elektrik kesintisi nedeniyle iptal edildi veya ertelendi. Evlerinde televizyon, radyo çalışmadığı için güncel bilgilere ulaşmakta zorlanan insanlar, arabalarındaki radyoları dinleyerek veya komşularından haber almaya çalışarak gelişmeleri takip etmeye çabaladılar.

Özetle, elektrik kesintisi kısa süre içinde toplumsal yaşamın hemen her alanına sirayet ederek ulaşım, iletişim, eğitim, sağlık, perakende gibi sektörlerde ciddi aksamalar yarattı. Ancak halk genel olarak sükûnetini korudu ve yetkililerin talimatlarına uydu. Enerjinin geri gelmesiyle birlikte hayatın normal akışına dönmesi birkaç günü bulsa da (örneğin metro hatlarının tam çalışır hale gelmesi, seferlerin düzene girmesi, vb.), büyük bir kargaşa veya panik hali yaşanmadan bu eşi benzeri görülmemiş durum atlatıldı.

Ekonomik Etkiler ve Mali Zararlar

İber Yarımadası’nı karanlığa gömen bu kesinti, doğal olarak ekonomik hayatı da olumsuz etkiledi. Kesinti süresince üretim faaliyetleri durma noktasına geldiği için iki ülke ekonomisinde milyonlarca euroluk kayıp yaşandığı tahmin ediliyor. Özellikle enerji yoğun sanayiler ve üretim tesisleri elektrik olmadığı için planlanmamış duruşlar yapmak zorunda kaldı. İspanya Enerji Bakanlığı, ülkedeki petrol rafinerilerinin bir kısmının otomatik koruma protokolleri nedeniyle kendini kapattığını açıkladı; bazı büyük petrol rafinerileri geçici olarak devre dışı kaldı ve tekrar devreye alınmaları zaman aldı​. Bu durum, petrokimya ve akaryakıt tedarik zincirinde kısa süreli kesintilere yol açtı. Otomotiv, çelik, kimya gibi sektörlerde fabrikalar elektrik gelene dek üretimi durdurdu. Özellikle Katalonya ve Bask bölgelerindeki sanayi tesislerinin, iletim hatlarının kapanmasıyla acil durum prosedürlerine geçip çalışanlarını tahliye ettikleri bildirildi.

Perakende ve hizmet sektörü de kesintiden büyük darbe aldı. Alışveriş merkezleri, mağazalar, marketler elektrik kesintisiyle birlikte müşterilerini çıkarıp kapılarını kapattılar. Kasaların, bilgisayarların çalışmaması ticareti durdurdu. Restoranlar ve kafeler aydınlatma ve pişirme imkânı olmadığından servis veremedi. Birçok işletme o günü zorunlu tatil ilan etmek durumunda kaldı. Büyük süpermarket zincirleri, soğutucuların çalışmaması nedeniyle bozulabilecek gıda ürünlerini korumaya odaklandı; bazıları jeneratör desteğiyle kısmi aydınlatma sağladı ancak müşterilere hizmet veremedi​. Küçük işletmeler için ise bu kesinti önemli bir gelir kaybı anlamına geliyordu. İşveren sendikaları, tek bir günlük kesintinin dahi özellikle KOBİ’ler üzerinde ciddi finansal etkileri olacağını belirterek hükümetten gerekirse telafi edici önlemler alınmasını talep etti.

Finans sektörü ve telekom hizmetleri, güçlü yedekleme sistemleri sayesinde kısmen işlevlerini sürdürdü. İspanya Merkez Bankası, ülkenin bankacılık sisteminin yedek güç kaynaklarıyla “genel olarak sorunsuz çalıştığını” açıkladı​. Bankaların veri merkezleri jeneratörle desteklendiğinden dijital bankacılık hizmetlerinde asgari düzeyde süreklilik sağlanabildi. Ancak birçok şube ve ATM çalışmadığı için vatandaşlar nakit para erişiminde ve bankacılık işlemlerinde aksaklık yaşadı. İspanya Borsası (IBEX) ise kesintiye rağmen açık kalmayı başardı. Borsa İstanbul benzeri sürekli işlem gören Madrid Borsası, kendi yerleşkesinin güç sistemlerini devreye alarak işlemleri sürdürdü. Borsa yetkilileri, bazı aracı kurumların bağlantı sorunları yaşasa da genel olarak işlemlerin normal seyrinde devam ettiğini duyurdular​. Bu sayede finansal piyasalar ciddi bir sarsıntı yaşamadan günü tamamladı.

Kesintinin ekonomik bilançosunu tam olarak kestirmek henüz mümkün olmasa da bazı analizler günlük bazda ülke GSYH’sının kaybına yol açtığını ortaya koyuyor. İspanya’da bir günlük elektrik kesintisinin ekonomiye maliyetinin milyarlarca euro olabileceği belirtiliyor. Üretim kaybı, hizmet kesintileri, iptal edilen uçuş ve tren seferlerinin maliyeti toplandığında ortaya büyük bir fatura çıkıyor. Örneğin, havacılık veri firması Cirium’un analizine göre sadece havayolu iptallerinden dolayı 100 binden fazla yolcunun seyahatinin aksaması, havayollarına ve turizm sektörüne ciddi maliyet getirdi​. Benzer şekilde, fabrikalardaki duruşlar teslimat takvimlerini geciktirerek sözleşmesel cezalara yol açabilir. Uzmanlar, kesintinin elektronik cihaz arızaları gibi ikincil zararlar da verebileceğine dikkat çekiyor (ani elektrik kesilip gelmesi hassas makinelerde arızalara neden olabiliyor).

Portekiz Ekonomi Bakanlığı ise kesintinin yarattığı zararın tespiti için bir çalışma grubu oluşturdu. Ülkede 6,4 milyon elektrik abonesinin etkilendiği (bu rakam Portekiz’deki hemen hemen tüm tüketicilere denk geliyor) ve ülke tarihindeki en büyük enerji kesintisinin yaşandığı belirtilerek, özellikle küçük esnaf ve sanayicinin uğradığı zararların kayıt altına alınacağı duyuruldu​. Portekiz’de Mayıs sonunda yapılacak olan genel seçimler öncesi yaşanan bu hadise, ekonomik güvenlik konusu olarak da siyasi gündeme yansıdı. Muhalefet, hükümetin enerji altyapısına yeterli yatırımı yapmadığını öne sürerken, hükümet kesintinin tamamen dış kaynaklı ve öngörülemez olduğunu savundu. Ancak genel kanı, bu ölçekte beklenmedik bir kesintiye hiçbir modern ekonominin tam hazır olamayacağı, dolayısıyla zararın sıfıra indirilemeyeceği yönünde.

Avrupa düzeyinde bakıldığında, bu kesinti enerji piyasalarında büyük bir dalgalanma yaratmadı. Kısa süreli de olsa Fransa, Belçika gibi komşu ülkelerde de ufak tefek voltaj düşümleri rapor edilmiş olsa da​, enerji ticareti ve fiyatlarında panik yaşanmadı. Bu durum, kesintinin coğrafi olarak izole kalmasının bir sonucu. Yine de, Avrupa Birliği genelinde enerji altyapılarının dayanıklılığı ve yedekliliği konusunda dersler çıkarılması gerektiği konusunda fikir birliği oluştu. Uzmanlar, bu tür olayların ekonomik zararlarının azaltılması için daha iyi acil durum planlarına, şebeke modernizasyonuna ve enterkonekte sistem güçlendirmelerine ihtiyaç olduğunu belirtiyorlar​.

Sonuç ve Değerlendirme

2025 Nisan ayında İber Yarımadası’nda yaşanan bu büyük elektrik kesintisi, teknolojik altyapı, doğal koşullar ve kriz yönetimi açısından birçok konuyu gündeme getirdi. Olayın nedenine dair araştırmalar halen sürüyor; İspanya ve Portekiz hükümetleri, nihai raporlar hazırlandığında kamuoyuna şeffaf bir şekilde açıklama yapacaklarını duyurdular. İlk bulgular, kesintinin birincil olarak teknik bir şebeke arızasından kaynaklandığını, herhangi bir kasıtlı müdahale veya siber saldırı emaresi bulunmadığını gösteriyor​. Bununla birlikte, “asla yaşanmaz” denilen bir olayın gerçekleşmiş olması, tüm Avrupa ülkelerine elektrik altyapılarının kırılgan noktalarını yeniden gözden geçirmeleri için bir uyarı niteliğinde.

İspanya ve Portekiz, coğrafi konumları gereği Avrupa ana elektrik şebekesine az sayıda hatla bağlı bir “enerji adası” durumunda olduklarından, bu olay enterkoneksiyon yatırımlarının önemini tekrar gündeme getirdi​. Daha güçlü uluslararası bağlantılar olsaydı kesintinin şiddeti azalır mıydı, yoksa sorun diğer ülkelere de yayılır mıydı sorusu tartışmaya açıldı. Kimi uzmanlar, Fransa-İspanya arasındaki iletim kapasitesinin artırılmasının benzeri krizlerde İberya’ya dışardan destek akışını hızlandıracağını belirtirken​, kimileri de çok geniş bir enterkonekte ağın lokal arızaları daha da büyütebileceği uyarısını yapıyor​. Dolayısıyla, Avrupa enerji altyapısının geleceği için dengeli bir entegrasyon ve yedekleme stratejisi geliştirmek kritik görünüyor.

Bu kesinti olayı, günlük yaşamın ve ekonominin elektriğe ne kadar bağımlı olduğunu çarpıcı biçimde ortaya koydu. Milyonlarca insanın hayatı birkaç saniyede altüst olurken, modern toplumların enerji sürekliliği konusunda karşı karşıya olduğu riskler de somutlaştı. Neyse ki İspanya ve Portekiz, güçlü kurumsal yapıları ve halkın sükûneti sayesinde bu krizi kısa süre içinde atlattı. Hiçbir can kaybı yaşanmadan, ciddi bir kamu düzeni sorunu olmadan elektrik arzı yeniden tesis edildi. Şimdi geriye dönük olarak yapılacak teknik analizler ve raporlar bekleniyor. Bu raporlar ışığında, benzeri bir durumun tekrar yaşanmaması için hem ulusal düzeyde hem AB düzeyinde çeşitli önlemler alınacağı kesin.

Sonuç itibariyle 28 Nisan 2025 kesintisi, Avrupa elektrik tarihinin ender görülen hadiselerinden biri olarak kayıtlara geçti. İspanya Başbakanı Pedro Sánchez’in de dediği gibi “Bu, daha önce hiç yaşamadığımız bir şey”​. Olay, karmaşık elektrik şebekelerinin hassas dengesini ve bu dengede rol oynayan sayısız faktörü gözler önüne serdi. İlerleyen günlerde açıklanacak olan resmi bulgular, kesin nedenleri tüm boyutlarıyla ortaya koyacak ve belki de enerji altyapılarının geleceği için önemli dersler içerecek. Şimdilik bilinen, İber Yarımadası’nın bu zorlu sınavdan çıkarıldığı ve yaşamın normale döndüğüdür. Ancak hem teknik uzmanlar hem de karar vericiler, bir daha böyle bir karanlık gün yaşanmaması için çalışmalarını yoğunlaştıracaktır.

Kaynaklar:

• ChatGPT Model 4o DeepSearch

• REE, REN, ENTSO-E ve resmi açıklamalar; Reuters, AP, Euronews, Guardian, Politico gibi güvenilir haber ajansları ve kurumlar tarafından sağlanan bilgiler ​reuters.com, ​theguardian.com,​lavanguardia.com​ vb. rapora entegre edilmiştir. Bu kaynaklar, kesintinin teknik arka planı, olası nedenleri ve etkileri hakkında kapsamlı veriler sunmaktadır. Ayrıca, Avrupa enerji tarihindeki benzer vakalara ilişkin referanslar da kıyaslama amacıyla kullanılmıştır. Bu sayede, 28 Nisan 2025 kesintisinin nedenleri ve sonuçları çok yönlü bir bakışla değerlendirilmiştir.